De Grote Oorlog: kroniek 1914-1918, essays over de Eerste Wereldoorlog, deel 33

Auteur(s)
Dorrestijn Leo, van der Linden Henk, Pierik Perry en de Vogel Robert Jan
Uitgever
Aspekt
ISBN
978 94 6153 773 7

De Grote Oorlog: kroniek 1914-1918, essays over de Eerste Wereldoorlog, deel 33

Op 23 mei 1921 begonnen in het Duitse Leipzig strafprocessen die historisch en juridisch hoogst ongewoon waren. Duitse militairen moesten zich wegens oorlogshandelingen voor een Duitse rechtbank verantwoorden. Met andere woorden, Duitse officieren van justitie moesten tegen Duitse militairen een onderzoek instellen over gebeurtenissen voorgevallen tijdens de Eerste Wereldoorlog, en Duitse rechters moesten over hen rechtspreken.
 
Een lange voorgeschiedenis ging eraan vooraf, en de geallieerden hadden het zich helemaal anders voorgesteld. Oorspronkelijk hadden ze een lijst opgesteld met 1.600 namen van Duitsers die van oorlogsmisdaden beschuldigd werden. Op die lijst stond keizer Wilhelm II prominent vooraan, met de kroonprinsen van Pruisen en Beieren, de generaals Ludendorff en Hindenburg en anderen. De Britse premier Lloyd George, die in de loop van 1919 toenadering tot Duitsland zocht, wenste dat die lijst drastisch gereduceerd werd. Na Brits-Frans overleg werd in december 1919 een lijst van 862 verdachten opgesteld.

Na het bekendmaken van die lijst in Duitsland braken er rellen en straatgevechten uit. Leden van de Freikorpsen beschikten over meer dan zesduizend onderduikadressen en ze zorgden voor de nodige lijfwachten. Lloyd George vreesde dat de Reichswehr, onder bevel van generaal von Seeckt, contact zou zoeken met het Rode Leger, en de bolsjewisten boezemden hem op dat moment meer angst in dan de Duitsers. Weer oefende hij druk op de Fransen uit, om hen tot beter inzicht te brengen. Van een uitlevering van de 862 wilde de Duitse justitie niet weten. Op juridisch vlak was ‘uitlevering’ toen nog onbekend, en wat niet bestond, Versailles of niet, kon je niet opeisen. Uiteindelijk kreeg het Reichsgericht de bevoegdheid om de verdachte personen op basis van het geldende Duitse militaire gerecht zelf te oordelen. Tussen mei en november 1921 werden door de rechtbank van Leipzig twaalf processen tegen zeventien aangeklaagden (geen grote namen) gevoerd. De geallieerden (Fransen, Belgen en Britten) mochten als waarnemers deelnemen. In totaal kwam het tot tien veroordelingen en zeven vrijspraken. Vooral de Fransen en de Belgen waren misnoegd; zij spraken van een farce. Zo weigerden de leden van de Belgische delegatie handen te schudden met de Duitsers. Het tekende al meteen de sfeer in de rechtbank.

Tannenberg

Hans Terpstra, auteur van het heel interessante artikel, kaderde Leipzig in het geheel van de overwinningsprocessen in. Immers, niemand van geallieerde zijde werd van oorlogsmisdaden beschuldigd, laat staan vervolgd.

Tot zover de samenvatting van deze heel lezenswaardige bijdrage, die deel uitmaakt van het 31ste boekdeel van de reeks “De Grote Oorlog”. Een andere, langere bijdrage handelt over de veldslag bij Tannenberg in de late zomer van 1914. Een kleine Duitse strijdmacht versloeg toen een veel grotere Russische troepenconcentratie in Oost-Pruisen. Auteur Leo van der Vliet omschrijft de overwinning “als de meest eclatante van de gehele Eerste Wereldoorlog”.

De Vlaamse historicus Luc Vandeweyer schrijft over het reusachtige gasgranatenstort op de zandbank Paardenmarkt, voor de kust van Knokke. Daar liggen tienduizenden gedumpte gasgranaten. Dankzij uit Moskou teruggebrachte archieven kon het hoe en het waarom van die stortplaats gereconstrueerd worden. Komen ook aan de orde: de turbulente geschiedenis van Elzas-Lotharingen, de activiteiten van Churchill tijdens de Grote Oorlog, Den Bosch als hoofdkwartier van het Nederlandse leger, het einde van het Habsburgse Rijk, et cetera.

De elf bijdragen (negen uit Nederland en twee uit Vlaanderen) die deze 31ste kroniek vullen, bewijzen nogmaals dat er nog steeds nood is aan degelijke informatie over de Grote Wereldbrand.