Priesters die om de twee jaar van parochie naar parochie flitsen, want zij kunnen hun lusten niet bedwingen; dikbuikige bisschoppen met een drankkast die in een bordeel pront zou staan; seminaristen die naar de opleiding geklopt worden door een psychotische vader die hen jaren heeft misbruikt; zonen die door een fanatieke godsdienstige moeder overtuigd worden dat zij een roeping hebben…

De Ierse priesterscholen produceerden weinig heiligen en veel kneuzen. Dit is Ierland tussen 1964 en 2013. Vlaanderen geleek er twintig jaar eerder op als twee druppels water. Het massale kindermisbruik in Ierse parochies en kloosters herschiep het almachtige katholicisme op het Groene Eiland tot een ruïne. Wie daar nu een priesterboord draagt, wekt spotlust op en het gesis “Pedofiel!”. Vlaanderen was al vroeger ontkerkelijkt, maar het resultaat van het bepotelen door bisschop Van Gheluwe en soortgenoten is navenant. De kerk van Vlaanderen verloor haar eer en zal die eer moeilijk terugwinnen. Vertrouwen arriveert als een slak en vlucht als een windhond.

In september maakt het federaal parket zijn vorderingen bekend in de zaak over het seksuele misbruik in de Belgische kerk. John Boyne schreef een aangrijpend verhaal over het seksuele misbruik door priesters en kloosterlingen en de doofpotoperatie van de hoge kerkelijken in Ierland, dat opvallende gelijkenissen met het drama in België vertoont.  “De grote stilte” is scherp, kwetsend én genuanceerd. Boyne veroordeelt zonder pardon het decennialange gefoefel en het ziekelijke gedrag van kerkbedienaars en hun leiders. Eerlijkheidshalve kleedt hij dat in in een breed sociaal en politiek spectrum; breder dan de enkele literaire probeersels over Van Gheluwe in Vlaanderen, die één leidraad hebben: castreer die katholieke bastaards.

Bekentenis

De eerste zin van Boynes boek is bekentenisliteratuur: “Pas toen ik ruim op middelbare leeftijd was ging ik me ervoor schamen een Ier te zijn.” Het is de biecht van priester Odran Yates, zoon van een vader die zichzelf doodde en daarbij ook zijn zoontje van 5 ombracht, en een moeder die door het gezinsdrama fanatiek vroom wordt. Zij overtuigt haar zoon dwingend dat het priesterschap zijn roeping is. Odran schikt zich naar die wens. Hij voelt zich goed als seminarist en later als priester-leraar op een eliteschool in Dublin, waar hij meer tijd doorbrengt in de bibliotheek dan bij zijn pupillen. Op het seminarie krijgt hij een tweepersoonskamer toegewezen; zijn kamergenoot, de botte Tom Cardle wordt zijn beste vriend. Odran ziet het eigen neefje plots verworden van een levendig kind, een geboren ‘entertainer’, tot een norse, gesloten en vijandige tiener, nadat die een nacht, op voorstel van Odran, geconfronteerd wordt met de gefrustreerde en pedofiele Tom Cardle. Priester Yates sluit de ogen voor de steeds hogere stapel vermoedens over de aard van Tom.

Gevangenis

Cardle verlaat op bevel van zijn oversten de ene na de andere parochie, om schandalen te dempen, met telkens gekwetste kinderen als afgeblafte offers. Na veertig (!) jaar wordt Tom voor het gerecht gesleept. Odran heeft ondertussen, op aanwijzing van een aartsbisschop die meer oog heeft voor de reputatie van zijn kerkinstituut dan voor de slachtoffers van perverse kerkvaders, de school moeten ruilen voor een parochie waar Tom voor de zoveelste maal “geëvacueerd” is. Tom Cardle wordt, bij een jacht op misbruik plegende geestelijken, veroordeeld en verdwijnt in de gevangenis. Odran wacht hem op aan de poort bij zijn vrijlating. Ronduit laat Tom dan horen: jij wist wat ik deed en hebt jarenlang je hoofd weggedraaid. Ik was fout en jij medeplichtig. Odran Yates in de laatste zin van de roman – de hoofdstukken dragen jaartallen en het laatste jaartal is 2013: “Ik had elk moment van mijn leven verspild. En het meest ironische was nog wel dat er een veroordeelde pedofiel nodig was om me te laten inzien dat ik door te zwijgen net zo schuldig was als alle anderen.”

John Boyne is geen stilist – wat niet hoeft -, eerder een journalist die zijn bronnen doorgrondt. Twaalf romans en vijftien jaar duurde het voor Boyne over Ierland kon schrijven. Zijn bekendste boek is het veel vertaalde en eveneens verfilmde “De jongen in de gestreepte pyjama” over een joodse jongen in een concentratiekamp en zijn kameraadschap met de zoon van de Duitse kampcommandant. De Boyne over de kerk van Ierland verdient ook ieders aandacht.