De zwarte graaf

Lezers die menen een omstandige biografie over Maximiliaan graaf de Marchant et d’Ansembourg (1894-1975), bijgenaamd de zwarte graaf, in handen te hebben, zullen zich misschien enigszins bedrogen voelen.

Lou Heynens, auteur en specialist op het vlak van de Nederlandse adel, laat zijn lezerspubliek duidelijk weten dat hij zich beperkte tot een “biografisch-sociologische portretschets” van zijn onderwerp – en dan nog doorspekt met persoonlijk getinte herinneringen van de schrijver.

Ruw geschetst valt het boek in drie delen uiteen. In het eerste deel maken we kennis met de levensloop van de katholieke Limburgse graaf de Marchant et d’Ansembourg. Hij werd in 1933 als lid nummer 20.000 van de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) ingeschreven. Uiteraard was leider Mussert ten zeerste ingenomen met het lidmaatschap van de edelman, die achtereenvolgens provincieraadslid, lid van de Eerste Kamer (onze Senaat) en volksvertegenwoordiger voor de NSB werd. In 1941 werd graaf Max tot gouverneur van de provincie Limburg benoemd. Binnen de NSB was niet eenieder opgezet met de aanwezigheid van graaf de Marchant. Hij was er immers oprecht tegen dat Nederland zou opgaan in het Derde Rijk. Van een Groot-Germaans vaderland wilde hij niets horen; voldoende voor een aantal NSB’ers en SS’ers om hem als ‘landverrader’ te beschouwen.

Deel twee bevat een “zwarte canon” van de Nederlandse adel. Heel wat adellijke families gingen zich te buiten aan antisemitisme en kozen de zijde van de bezetter. Het slotdeel behandelt enkele aspecten uit het verloop van het proces tegen de zwarte graaf, die op 30 april 1945 gearresteerd werd en tot vijftien jaar opsluiting veroordeeld werd. In 1954 werd hij in voorlopige vrijheid gesteld.

Een aantal foto’s en documenten uit het adellijke archief fleuren het boek op. Noten, bibliografie en register sluiten het interessante maar wat stroef geschreven boek af.